GÖZLÜK NEDİR VE NASIL KULLANILIR?
Sferik ve silindirik olmak üzere başlıca iki tip gözlük camı mevcuttur. Miyop gözlerde görüntü retina üzerinde değil, retinanın önünde odaklanır. Bu nedenle net görüntü elde edilemez. Sferik camlar miyopluğun ve hipermetropluğun tedavisinde kullanılan, kırıcı gücü her aksta eşit olan merceklerdir. Bunlar da kendi aralarında ince veya kalın kenarlı olarak ikiye ayrılır. İnce kenarlı mercekler hipermetroplukta ve yakın okuma zorluğunda olduğu gibi, görüntüsü retinanın arkasına düşen cisimlerden yansıyan ışın demetlerinin daha fazla kırılmalarını ve böylece daha önde, retina üzerinde odaklanmalarını sağlar. Kalın kenarlı mercekler ise miyoplukta olduğu gibi, görüntüsü retina önüne düşen cisimlere ait ışınların daha az kırılmasını ve daha geride, retinanın tam üzerinde odaklanmasını sağlar. Hipermetrop gözlerde görüntü retina üzerinde değil, retinanın arkasında odaklanır. Bu nedenle net görüntü elde edilemez. Silindirik camlar ise astigmatizmin tedavisinde kullanılır. Reçete üzerinde doktorun adı ve imzası, hastanın adı ve muayene tarihi gibi bilgilerin dışında birçok kutucuk ve OD, OS, yakın, uzak, daimi, sfer, silindir, aks, prizma, PD gibi ifadeler bulunmaktadır.
Bu camların kırıcı gücü bir aksta maksimum iken, buna 90 derece dik olan aksta sıfırdır. Dolayısıyla, silindirik bir camın işlevini kırıcı gücü kadar, kırıcılığının maksimum olduğu aks da belirlemektedir.Kırma kusurlarının tedavisinde kullanılan sferik ve silindirik merceklerin dışında, başta bazı şaşılık tipleri olmak üzere çeşitli göz hastalıklarının tedavilerinde kullanılan özel amaca yönelik camlar da mevcuttur.Gözlük ReçetesiGözlük reçetelerindeki sayılar ilk bakışta karmaşık görünmekle birlikte, bir kere öğrenildikten sonra okunması kolaydır. Aşağıda bu ifadelerin anlamları açıklanacaktır.OD ve OS:Bu kısaltmalar Latince oculus dextrus (sağ göz) ve oculus sinister (sol göz) kelimelerinin kısaltmalarıdır. Bazı reçetelerde bu kısaltmalar yerine Türkçe sağ ve sol ifadeleri kullanılmaktadır.Yakın, Uzak, Daimi:Bu ifadeler, karşılarındaki kutucuklarda yazılı cam numaralarının hangi mesafe için kullanılacağını belirtir. Daimi gözlük camları yakın-uzak ayırt etmeden, sürekli takılmalıdır. Gözlükler miyopluk, hipermetropluk, astigmatizm gibi kırma kusurlarının, tüm sağlıklı bireylerde ortalama 40 yaşından sonra gelişen yakın okuma zorluğunun ve çeşitli şaşılık tiplerinin tedavilerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Gözlük camlarının işlevi cisimlerden yansıyan ışın demetlerini güçleri ölçüsünde kırarak görüntünün retina üzerindeki tek bir merkezi noktada odaklanmasını sağlamaktır.
Yakın gözlüğüne daha çok 40 yaş üzerindeki, yakın okuma zorluğu (presbiyopi) bulunan kişilerde ihtiyaç duyulur.Sfer:Bu ifadenin altındaki kutucuklarda yer alan işaret ve sayılar miyopluk, hipermetropluk ve yakın okuma zorluğu (presbiyopi) gibi göz bozukluklarının düzeltilmesinde kullanılacak sferik camların numarasını ve ince kenarlı mı kalın kenarlı mı olduğunu belirtir. Sayıların başındaki eksi (-) işareti merceğin kalın kenarlı, yani gözün kırıcı gücünü azaltacak tipte olması gerektiği anlamına gelir. Artı (+) işareti ise merceğin ince kenarlı, yani gözün kırıcı gücünü artıracak tipte olması gerektiğini belirtir. Eksi (-) değerli mercekler miyopluğun, artı (+) mercekler ise hipermetropluğun tedavisinde kullanılır. Bu işaretlerin arkasından gelen sayılar ise merceğin gücünü belirtir. Örneğin -1,0 ifadesi 1 derece miyopluğu düzeltecek camı, +2,50 ifadesi ise 2,5 derece hipermetropluğu düzeltecek camı ifade etmektedir.Silindir ve Aks:Silindirik camlar astigmatizmin düzeltilmesinde kullanılır. Sferik camlardan farklı olarak, silindirik camlar tanımlanırken artı ya da eksi işaretlerinin ve güçlerini ifade eden sayıların yanında, silindir aksı da belirtilir. Silindir aksı, bir silindirik merceğin etki edeceği meridyeni gösterir. Reçetedeki kutucuklarda belirtilen silindir aksları temsili gözlük resmi üzerinde de şematik olarak işaretlenir.Prizma:Prizmatik camlar nadiren çeşitli şaşılık tiplerinin tedavisinde kullanılan özel camlardır. Prizmanın derecesi ve yönü bu ifadenin altındaki kutucuklara işaretlenir.PD:Bu harfler, iki gözbebeği arasındaki mesafe anlamına gelen İngilizce pupillary distance (daha doğru deyişle interpupillary distance) ifadesinin kısaltmasıdır. Gözlüklerin amaçlanan etkiyi göstermesi için, mercekler çerçeveye takılırken merkez noktalarının her iki gözde de gözbebeğini ortalaması şarttır. Bu yüzden, kişiden kişiye değişen PD değeri gözlük muayenesi esnasında doktor tarafından, ya da gözlük yapılmadan önce gözlükçü tarafından mutlaka ölçülmelidir.Tüm bu değerlerin yanında, doktorun hastaya önerdiği camın tipi (organik, mineral, polikarbon), rengi (%30 siyah, kolormatik vs.), kaplaması (antireflektif, UV filtreli) ve diğer özellikleri de (inceltilmiş cam, bifokal, progresif vs.) belirtilebilir.Bir silindirik merceğin kırma gücünün en fazla olduğu meridyen, reçetede belirtilen silindir aksına 90 derece diktir. Örneğin, silindirik değeri -2,75 ve silindir aksı 140 derece olan bir mercek 140 derecedeki meridyenden gelen ışınları hiç kırmazken, 50 derecedeki meridyenden gelen ışınların kırılmasını 2,75 diyoptri gücünde azaltır.