GÖZLERİMİZ İLE NASIL BAKIYORUZ?
Bu makalede görme duyumuzun karmaşık mekanizmasını kolay anlaşılır biçimde özetlemeye çalışacağız.Işık Olmazsa Olmaz!Etrafımızdaki cisimleri görebilmemiz için ortamda bir ışık kaynağının bulunması zorunludur. Bir cismin görüntüsüyle algıladığımız özellikleri, aslında o cisimden yansıyan ışığın özellikleridir. Kırmızı bir cisim yalnızca kırmızı dalga boyundaki ışın demetlerini geri yansıtır. Bu nedenle biz o cismi kırmızı olarak görürüz. Yeşil renkli bir yaprak güneşten gelen ve her renk dalga boyundaki ışın demetleri içinden yalnızca yeşil dalga boyundakileri yansıtır ve böylece biz onu yeşil renkte algılarız. Saydam cisimleri, örneğin camı renksiz olarak algılarız, çünkü bunlar ışığı hemen hemen hiç yansıtmazlar. Yüzeylerine çarpan ışığı olduğu gibi arkalarına geçirirler.Cisimlerin rengi gibi şekillerini, boyutlarını ve konumlarını da, yüzeylerinden yansıyarak gözümüze giren ışın demetlerinin beynimizde oluşturduğu görüntüye göre tarif ederiz.Kısaca, görebilmemiz için ilk ve en önemli şart ortamda ışığın bulunmasıdır. Görebilmemiz için ortamda ışık bulunmalıdır. En başta güneş olmak üzere, çeşitli kaynaklardan çıkan ışık etrafımızdaki nesnelerin yüzeyinden farklı renk, biçim ve şiddetlerde yansır. Görme duyumuz cisimlerden yansıyan ışığın gözlerimizdeki duyu hücrelerini uyarması ve oluşan sinyallerin beynimizdeki görme merkezinde yorumlanmasından ibarettir. İlk bakışta basit gibi görünen bu mekanizma aslında oldukça gelişmiş ve hassas bir süreçtir.
Işığın olmadığı bir ortamda görüntü de olamaz.Gözümüz Ne İş Yapar?Gözümüzün görevi bir cisimden yansıyan ışık demetlerini tek bir noktada odaklamak ve bunların gözün arka iç yüzeyinde bulunan sinir hücrelerini uyarmasını sağlamaktır. Uyarılan sinir hücrelerinde oluşan elektriksel akım görme siniri yoluyla beyne ulaştırılır. Örneğin, gözünüz şu anda bakmakta olduğunuz monitörün görüntüsünü gözünüzün arka kısmında, yaklaşık 0,5 mm çapındaki bir alanda odaklamaktadır. Kornea ve lens (göz merceği) gözün kırıcı ortamını oluşturur.Kornea, gözün en ön kısmında yer alan, yuvarlak, şeffaf, yaklaşık 0,5 mm kalınlığındaki dışbükey tabakadır. Korneanın arkasında, görevi gözün içine girecek ışık miktarını ayarlamak olan, iris bulunur. Bu, aynı zamanda gözlere rengini veren dokudur. İrisin arkasında yaklaşık 5 mm kalınlığındaki lens (göz merceği) bulunur. Kornea ve lensten geçen ışınlar gözün arka kısmında, görme sinirlerinin bulunduğu retina tabakası üzerinde odaklanırlar.Retina göz küresinin iç yüzeyini (korneaya denk gelen kısım hariç) boydan boya kaplayan ve ışık algılayıcı sinir hücrelerini (fotoreseptörler) barındıran, milimetrenin onda biri kalınlıkta bir zardır. Retinanın ışığa en hassas bölgesi korneanın zıt kutbunda yer alan, yaklaşık 0,5 mm çapındaki maküla bölgesidir. Burası fotoreseptörlerin en yoğun olarak dizildiği bölgedir.Işık Nasıl Elektriğe Dönüşür?Işık demetleri foton olarak adlandırılan parçacıklardan oluşur. Bu parçacıklar boşlukta denizdeki dalgalar gibi salınım hareketi yaparak ilerlerler. Fotonlar retinada bulunan ışık algılayıcı hücrelere çarptıklarında bu hücrelerde birtakım kimyasal reaksiyonları başlatır ve bu reaksiyonlar sonucunda elektriksel sinir iletisi oluşur. Bu ileti elektrik kablolarından geçen akım gibi, görme siniri (optik sinir) yoluyla beyne iletilir.Bu milimetrik alanda, aralıksız dizilmiş, mikroskopla dahi görülemeyecek kadar küçük, ışığa karşı çok hassas, on binlerce sinir hücresi bulunur. Son nokta olan görme korteksinde, cisme farklı açılardan bakan sağ ve sol gözlerden gelen farklı sinir iletileri birleştirilir, yorumlanır ve bakılan cismin üç boyutlu, yani derinlikli görüntüsü oluşturulur. “Görmek” aslında beyin korteksimizde gerçekleşen, fakat mekanizmasını hala tam olarak anlayamadığımız, bu karmaşık yorumlama işlemidir. Gözümüzün yaptığı şey yalnızca çevresindeki cisimlerden yansıyan ışığı sinir iletisine dönüştürüp kortekse sunmaktır.
Bu sinir hücrelerine fotoreseptör adı verilir. Cisimlerin küçültülmüş görüntülerinin çok net biçimde bu hücrelerin üzerine düşmesi gözümüzün ön kısmında yer alan ve göze giren ışığı kıran iki adet saydam tabaka sayesinde olur.
Şüphesiz bu reaksiyonun ürettiği elektriksel akım evimizde kullandığımız elektrik akımından yüz binlerce kat daha zayıftır.Göz Görmez, Beyin Görür!Her iki gözden de birer görme siniri (optik sinir) çıkar. İki gözde oluşan sinir iletileri, sağ ve sol optik sinirlerin içinden beyindeki görme korteksine kadar ulaşan bir yol izlerler. Görme korteksi beynimizin en arka bölgesindedir. Buraya ulaşıncaya dek, fotoreseptör hücrelerinde oluşan sinyaller uzun ve karmaşık bir yol izlerler. Bu yol boyunca sinir lifleri arasında çeşitli çaprazlaşmalar, bölünmeler ve gruplanmalar oluşur.